कचनकवल। झापाको कचनकवल गाउँपालिकाका विभिन्न वडामा जंगली हात्तीका बथान पस्न थालेपछि किसानहरू वर्षदिनभरि मेहनत गरेर लगाएको बाली जोगाउन मुस्किल परेको छ। पछिल्लो समय रात परिसँगै जलथल जंगल आसपास क्षेत्रमा बास बनाएका हात्ती गाउँ पस्ने क्रम बढेको छ, जसले किसानहरूलाई थप चिन्तित बनाएको छ।
गएको राति कचनकवल गाउँपालिका-३ मा मोहन माझीको मकैबालीमा हात्तीले ठूलो क्षति पुर्याएको छ। माझीसँगै स्थानीय किसान धर्म पोखरेल र छत्रकुमार निरौलाको बालीसमेत हात्तीले नष्ट गरिदिएको छ। किसानहरूका अनुसार करिब १२ वटा बच्चासहितको हात्तीको बथान गाउँ पसेको थियो। रातभर खेतमा पसेर मकै खाइदिए, बाली लतारेर बर्बाद बनाए, यहाँसम्म कि घरनजिकैसम्म आइपुगे।
यो त केवल एउटा प्रतिनिधि घटना मात्र हो। यसअघि पनि हात्तीले गाउँ पसेर मानिसको ज्यान लिने, घर भत्काउने, भण्डारण गरिएका अन्न नष्ट गर्नेजस्ता घटनाहरू भइरहेका छन्।
किसानहरूले वर्षभरि परिश्रम गरेर उब्जाएको बाली जंगली जनावरका कारण नष्ट हुँदा उनीहरूको आर्थिक स्रोत धरासायी हुने गरेको छ। तर, स्थानीय सरकारदेखि प्रदेश सरकारसम्म पटक–पटक ध्यानाकर्षण गराउँदा पनि कुनै प्रभावकारी कदम चालिएको छैन।
कचनकवल गाउँपालिकाले प्रदेश सरकारलाई जानकारी गराइसकेको भए पनि अहिलेसम्म हात्ती नियन्त्रण तथा किसानको सुरक्षाका लागि कुनै ठोस योजना अघि सारिएको छैन।
विशेषज्ञहरूका अनुसार जंगली हात्ती मानव बस्तीमा पस्नुको मुख्य कारण वन विनाश, बसोबास क्षेत्रको विस्तार, र प्राकृतिक चरन क्षेत्रको संकुचन हो। हात्तीहरू खानेकुरा खोज्दै गाउँ पस्न बाध्य हुन्छन्, जसले मानव–हात्ती द्वन्द्वलाई झन् चर्काइरहेको छ।
हात्ती आतंक रोक्नका लागि दीर्घकालीन योजनाको खाँचो छ। यसका लागि हात्तीहरूका लागि पर्याप्त प्राकृतिक बासस्थान सुनिश्चित गर्नुपर्ने, जैविक मार्ग (कोरिडोर) निर्माण गर्नुपर्ने, तथा आधुनिक प्रविधिको प्रयोग गरी हात्तीलाई गाउँ पस्न नदिनुपर्ने विज्ञहरू सुझाउँछन्।
सरकार कहिले जाग्ने?
किसानहरूले सरकारको ध्यानाकर्षण गराए पनि अझैसम्म कुनै ठोस पहल भएको छैन। किसानहरू खेतबारीमा रातभर जाग्राम बस्न बाध्य छन् र हात्ती लखेट्न ज्यानको जोखिम उठाइरहेका छन्।
यस्तो परिस्थितिमा सरकारले तत्काल हस्तक्षेप नगरे किसानहरूको जीविकोपार्जनमा गम्भीर संकट निम्तिन सक्छ। अब प्रश्न उठ्छ— सरकार किसानका दुःखमा संवेदनशील बन्ने कि केवल भाषणमै सीमित रहने?
