तेह्रथुम — छथर गाउँपालिकाले अन्यत्रबाट बसाइँ सरेर आएका ३४ परिवारलाई ५ लाख रुपैयाँ नगद दिएर गाउँपालिकामा स्वागत गरेको छ । बसाइँ सरेर आएका परिवारलाई व्यवसायिक प्रस्तावनाका आधारमा गाउँपालिकाले नगदसहित स्वागत गरेको हो ।
बसाइँसराइले गाउँ रित्तिन थालेपछि छथर गाउँपालिकाले अन्यत्रबाट आफ्नो गाउँपालिकामा बसाइँ सरी आउनेलाई व्यवसायिक प्रस्तावनाको आधारमा ५ लाख रुपैयाँ दिने नीति लिएको गाउँपालिका अध्यक्ष सन्तवीर लिम्बूले बताए ।
व्यवसाय गर्न अनुदान रकमसमेत पाउने भएपछि पूर्वका विभिन्न जिल्लाबाट ३४ परिवार छथर क्षेत्रका विभिन्न वडामा बसाइँ सरी आएको गाउँपालिकाले जनाएको छ । छथर गाउँपालिकामा बसाइँ सराई दर उच्च छ । बसाइँ सराई दर रोक्न र जनसंख्या सन्तुलन कायम गर्न पनि यस्तो नयाँ उपाय निकालिएको गाउँपालिका अध्यक्ष लिम्बुले बताए । गाउँपालिकाको जनसंख्या १६ हजार ७ सय १५ छ ।
आफ्नो पुर्ख्यौली जमिन बाँझै छोडेर गाउँले बसाइँ हिँड्न थालेपछि बस्तीमा वर्षेनि जनघनत्व घटिरहेको छ । जनसंख्या घट्दै जाँदा समग्र गाउँपालिकाको विकास निर्माणमै असर परेकाले जनसंख्या बढाउन पनि यस्तो उपाय निकालिएको अध्यक्ष लिम्बुको भनाइ छ ।
‘गाउँका बस्ती रित्तिँदै जान थालेपछि बाहिरबाटै भए पनि मान्छे ल्याएर राख्न यस्तो उपाए निकालेका हौं,’ अध्यक्ष लिम्बुले भने ‘अनुदान रकम चाहिँ यहीँ आएर व्यवसाय गर्नेहरुका लागि मात्र हो ।’ बसाइँ सरी आउनेले बसाइँ सरी आएको प्रमाणपत्रको साथमा व्यवसायिक योजना पनि साथैमा लिएर आउनु पर्ने अध्यक्ष लिम्बुले बताए । यसरी बसाइँ सरी आउनेले व्यवसायको प्रकृति र विस्तारको आधारमा किस्ताबन्दीका रुपमा अनुदान रकम पाउने गाउँपालिकाका प्रवक्ता राजन नेपालीले बताए ।
गाउँपालिकाले कृषि व्यवसाय गर्न चाहानेहरुलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेर अनुदान रकम दिने व्यवस्था मिलाएको छ । कृषि, निर्माण क्षेत्र र उद्यम व्यवसाय गर्ने जनशक्ति नै गाउँबाट बाहिरिएपछि गाउँपालिकाको उन्नतिमा नै असर परेको जनप्रतिनिधिको बुझाइ छ । जनसंख्या नभएको बस्तीमा विकास गर्न पनि असम्भव भएकाले जनसंख्या भित्र्याएउनु पर्ने बाध्यता रहेको प्रवक्ता नेपाली बताउँछन् ।
बसाइँ सरेर आउँदा नगद ५ लाख रुपैयाँ पाएपछि संखुवासभाका दाछिरी शेर्पा निकै खुसी देखिएका छन् । उनी संखुवासभाबाट बसाइँ सरेर छथर गाउँपालिका १ आङदीमको डङडङेमा आएर बसेका छन् । गाउँपालिकाले दिएको ५ लाख रुपैयाँले श्रीमति सरिता शेर्पाको साथमा उनले होटल र किराना पसल मज्जाले चलाएका छन् ।
बस्तीमा जनसंख्या पातलिएर भएका घरको दूरी टाढा भएको छ । छरिएर रहेको बस्तीमा सडक, विद्युत, खानेपानी, संचार, स्वास्थ्य, शिक्षा लगायत पूर्वाधार निर्माण गर्दा लागत बढी पर्ने गरेको र त्यसबाट फाइदा पाउने जनशक्ति भने थोरै हुने भएकाले छरिएर रहेका बस्तीलाई एकत्रित गर्नका लागि पनि यो योजना उपयोगी हुने अध्यक्ष लिम्बुले बताए ।
गाउँपालिकाको जुनसुकै वडामा बसाइँ आउने जो कोहीले सुविधा पाउनेछन् । तर त्यसका लागि आफूले के व्यवसाय गर्ने हो ? भन्ने व्यवसायिक योजना भने गाउँपालिकामा पहिले नै बुझाउनु पर्नेछ । यही प्रस्तावनाका आधारमा गाउँपालिकाले बजेट निर्धारण गर्छ । आर्थिक वर्ष ०७५/७६ को नीति तथा कार्यक्रममा नै यो व्यवस्था समेटिएको थियो । बसाइँ सरी आएकाले तरकारी खेती, पशु पालन, कृषि तथा अन्य उद्योग, तरकारी खेती, दुग्ध परिकार उद्योग, ढाका कपडा बुनाइ, होटल व्यवसाय लगायतका उद्यम गरिरहेका छन् ।
यसवाहेक सुविधाको खोजीमा बसाइँ सरेर सहरतिर गएका यहाँका नागरिकलाई आगामी केही वर्षभित्रमै यहीँ गाउँपालिकामा सुविधा खोज्दै आउनेगरी विकासका काम अगाडि बढाइएको पनि स्थानीय जनप्रतिनिधिहरू बताउँछन् ।
यसअघि गाउँका मानिस के कारणले बसाइँ सरिरहेका छन् भनेर अध्ययन गरिएको र अध्ययनपछि यस्तो कार्यक्रम अघि सारिएको गाउँपालिकाले जनाएको छ । अध्ययनपछि सडक, यातायात, पानी, सुरक्षा, बिजुली, शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगार, आमदानी, सामाजिक सुरक्षा र सम्मान लगायतको खोजीमा गाउँलेहरु बसाइँ सरिरहेको जनप्रतिनिधिहरूको निष्कर्ष थियो ।
अध्ययनपछि गाउँपालिकाले प्राथमिकताका साथ सडक, खानेपानी, सिंचाई, शिक्षा, स्वास्थ्य, विद्युत र रोजगार मुलक उद्योग स्थापनामा जोड दिएर काम गरिरहेको जनाएको छ । गाउँका मानिस बसाइँ सर्नुको कारण पहिचान भएकाले त्यसको रोकथाममा अहिलेदेखि नै स्थानीय सरकार लागेको प्रवक्ता नेपालीको भनाइ छ ।
आगामी ५ वर्षभित्रमा छथर गाउँपालिकामा विकासका पूर्वाधारहरु पर्याप्त मात्रामा निर्माण भइसक्ने भएकाले धैर्य गरेर बस्न पनि नागरिकलाई गाउँपालिकाले आह्वान गरेको छ । ग्रामीण युवाहरु रोजगारीका लागि वर्षेनि खाडी मुलुकतर्फ गैरहेका छन् । सन्तान उत्पादनका लागि योग्य जनसशक्ति लामो समय घर बाहिर हुँदा जन्मदर पातलिएको स्वास्थ्य शाखाले गरेको अध्ययनले तथ्य बाहिर ल्याएको छ । त्यसका लागि युवाहरुलाई विदेश नै जान नपर्ने गरी गाउँपालिका भित्रै रोजगारी सिर्जना गर्ने कार्यक्रममा बजेट बिनियोजन गरिएको गाउँपालिकाले जनाएको छ ।
यस्तै गाउँपालिकालाई जिल्लाकै नमूना गाउँपालिका बनाउन तरकारी, दुध, पशु पालन, बंगुरपालन, फलफूल र पर्यटन व्यवसायमा युवाहरुलाई आकर्षित गरिएको बताइएको छ । सुविधा खोज्दै पूर्वी तराई र सहर बजार तर्फ बसाइँ गएकाहरुलाई फर्काउने नीति नै बनाएर गाउँपालिकाभित्रका सबै वडामा विकासका पूर्वाधार निर्माण गरिरहेको गाउँपालिकाले जनाएको छ ।
बसाइँसराइ दर रोक्न प्रदेश सरकारले समेत बजेट दिएर विकासका पूर्वाधार निर्माण गरिरहेको कोशी प्रदेशका भौतिक पूर्वाधारमन्त्री दुर्गा प्रसाद चापागाईँले बताए । प्रदेश सरकाले घर नभएका विपन्न दलित र सीमान्तकृत जातिलाई जनता आवास कार्यक्रम मार्फत बास बस्ने घर नै बनाइदिएर बसाइँ सर्नबाट रोकिएको मन्त्री चापागाईँको भनाइ छ ।
