वासिङ्टन । नासाको अग्रणी पार्कर सोलार प्रोब (अन्तरिक्षयान)ले मङ्गलबार इतिहास रचेको छ । यो एक हजार सात सय डिग्री फरेनहाइट (९३० डिग्री सेल्सियस) भन्दा बढीको तातो तापक्रमको सामना गर्दै ताप ढालसहित सूर्यको सबैभन्दा नजिक पुग्ने कुनै पनि अन्तरिक्ष यान बन्यो ।
सन् २०१८ अगस्टमा प्रक्षेपण गरिएको यो अन्तरिक्ष यान हाम्रो ताराको वैज्ञानिक बुझाइलाई गहिराइमा बुझ्न र पृथ्वीमा जीवनलाई असर गर्न सक्ने अन्तरिक्ष–मौसम घटनाहरूको पूर्वानुमान गर्न मद्दत गर्ने सात वर्षे मिसनमा छ ।
मङ्गलबारको ऐतिहासिक उडान अमेरिकी समयअनुसार बिहान ठीक ६ः५३ बजे (११ः५३ जीएमटी)मा भएको हुनुपर्ने थियो । यद्यपि मिसन वैज्ञानिकहरूले पुष्टिका लागि शुक्रबारसम्म पर्खनु पर्नेछ, किनभने सूर्यको निकटताका कारण केही दिनसम्म यानसँग सम्पर्क टुट्नेछ ।
यदि पृथ्वी र सूर्यबीचको दूरी अमेरिकी फूटबल मैदानको लम्बाइ बराबर छ भने अन्तरिक्ष यान नजिकको दृष्टिकोणको क्षणमा अन्तिम क्षेत्रबाट लगभग चार गज (मिटर) हुनुपर्दछ । यसलाई पेरिहेलियन भनिन्छ ।
‘यो नासाको साहसी मिसनको एउटा उदाहरण हो, यसले हाम्रो ब्रह्माण्डको बारेमा लामो समयदेखि रहेका प्रश्नहरूको जवाफ दिन पहिले कसैले नगरेको कुरा गरेको छ,’ पार्कर सोलर प्रोब कार्यक्रमका वैज्ञानिक एरिक पोसनरले सोमबार एक विज्ञप्तिमा भने, ‘हामी अन्तरिक्ष यानबाट त्यो पहिलो स्थिति अद्यावधिक प्राप्त गर्न र आउँदो हप्ताहरूमा वैज्ञानिक डाटा प्राप्त गर्न प्रतीक्षा गर्न सक्दैनौँ ।’
ताप ढाल यति प्रभावकारी छ कि प्रोबले सूर्यको बाहिरी वातावरणको अध्ययन गर्दा पनि यसका आन्तरिक उपकरणहरू कोठाको तापक्रम – लगभग ८५ फरेनहाइट (२९ सेल्सियस)मै रहन्छन् । सूर्यको बाहिरी वातावरणलाई कोरोना भनिन्छ ।
पार्कर पनि प्रतिघण्टा करिब चार लाख ३० हजार माइल (६ लाख ९० हजार किलोमिटर)को तीव्र गतिमा अघि बढ्नेछ । यो भनेको अमेरिकाको राजधानी वासिङ्टनबाट टोकियोसम्म एक मिनेटभन्दा कम समयमा पुग्ने गति हो ।
‘कुनै पनि मानव निर्मित वस्तु ताराको यति नजिक कहिल्यै गएको छैन, त्यसैले पार्करले साँच्चै अज्ञात क्षेत्रबाट डाटा फर्काउनेछ,’ मेरिल्यान्डको लरेलस्थित जोन्स हप्किन्स एप्लाइड फिजिक्स लेबोरेटरी (एपीएल)का मिसन अपरेसन म्यानेजर निक पिङ्किनले भने, ‘हामी अन्तरिक्षयान सूर्यको वरिपरि घुमेर फर्किँदा यसबाट सुन्न उत्साहित छौँ ।’
यी चरम अवस्थाहरूमा प्रवेश गरेर पार्करले वैज्ञानिकहरूलाई सौर्य हावा कसरी उत्पन्न हुन्छ, कोरोना किन तलको सतह भन्दा तातो छ र कसरी कोरोनल मास इजेक्सनहरू– अन्तरिक्षमा फ्याँकिने प्लाज्माका विशाल बादलहरू–गठन हुन्छन् भन्ने जस्ता सूर्यका केही सबैभन्दा ठूला रहस्यहरू सामना गर्न मद्दत गरिरहेको छ ।
क्रिसमस इभको यो उडान तीन रेकर्ड–सेटिङ नजिकको पासहरूमध्ये पहिलो हो । अर्को दुई – सन् २०२५ मार्च २२ र सन् २०२५ जुन १९ मा – दुवैले प्रोबलाई सूर्यको उस्तै नजिकको दूरीमा फर्काउने अपेक्षा गरिएको छ ।
