‘स्थानीय श्रोत र प्रविधिको विस्तार गरि भुकम्पको क्षतिबाट बचौं’ भन्ने नाराका साथ आज २६ औं राष्ट्रिय भुकम्प सुरक्षा दिवस मनाईदैछ । भुकम्प दिवस मनाउँदै गर्दा अहिलेपनि नेपाल उच्च भूकम्पीय जोखिमको देश हो । नेपाल भूकम्पीय जोखिममा रहेपनि जोखिम न्यूनीकरणका लागि भने खासै पहल भएको पाइँदैन । सरकारले भुकम्प जोखिम कम गर्नेतर्फ आवश्यक पूर्व गृहकार्य गरेको देखिएको छ । भूकम्प कुनै जनाऊ दिएर आउँदैन । तसर्थ, अबका दिनमा भूकम्पीय विनाश र जनधनको क्षति कम गर्न संरचना निर्माणमा कडाई गर्नु अत्यावश्यक छ । बैज्ञानिकहरूले जमिनमुनिका प्लेटहरूको चलायमानका कारणले आउँदा पुस्ताले पनि भूकम्पको जोखिम सहन गर्नैपर्नेछ । भूकम्प टार्न नसके पनि यसको जोखिम न्यूनीकरण गर्न सबै जना लागि परौँ । २०७२ साल बैशाख १२ गते नेपालमा गएको बिनासकारी भुकम्पपछि नेपालीमाझ भुकम्पबाट बच्न पूर्व सतर्कताका उपायको खोजी सुरु भएको हो । त्यसअघि विक्रम सम्बत १९९० सालमा गएको भुकम्पले पनि जनधनको ठूलो क्षति गरेको थियो तर त्यसले भुकम्पविरुद्ध व्यापक सचेतनाको काम गर्न सकेको थिएन । दिवसको अवसरमा देशका विभिन्न स्थानमा जनचेतनामूलक कार्यक्रम आयोजना भैरहेका छन । नेपालमा २०७२ सालमा आएको भुकम्पपछि जनतामा केही जागरण अवश्य आएको छ । भुकम्पछि मापदण्ड अनुसारको घर निर्माण गर्ने क्रम बढेको छ । यद्यपि नेपाल अहिलेपनि भुकम्पीय जोखिमका हिसावले अत्यन्त जोखिममा पर्दछ ।
भुकम्प आएपनि त्यसबाट बच्ने उपाय र आधारका रूपमा हामीसंग सशक्त पूर्वाधार छैन । तथापि जनतामा आएको जागरणले पनि भुकम्पबाट बच्न सकिने आधारहरू तयार भएका छन । यसलाई पनि नेपालको हकमा सन्तोषजनक नै मान्नुपर्दछ । भुकम्पको चुनौतिकै कुरा गर्दा अहिलेपनि प्राकृतिक सम्पदाहरू जोखिममा छन । तिनको समयमै पुनर्निर्माण सम्पन्न नहुँदा ऐतिहासिक धरोहरहरू ढल्ने अवस्थामा छन । अव ऐतिहासिक सम्पदाको पुनर्निर्माणको काम मन्त्रालय मातहत गएको छ । जेहोस सरकारले यस विषयमा अव फरक तरिकाले काम गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ । त्यसो त भुकम्पको जोखिम अहिलेमात्रै होइन, भुकम्पबाट हुने जोखिमलाई न्यूनिकरण गर्न र त्यसबाट हुने जनधनको क्षति कम गर्ने उद्देश्यले २६ वर्ष अघिदेखि नै राष्ट्रिय भुकम्प सुरक्षा दिवस मनाउन थालिएको हो
भुकम्प कहिले आउँछ भन्ने कुनै निश्चित छैन । तसर्थ त्यसबाट जोगिनको लागि पूर्व सचेतना आवश्यक रहेको भुकम्पवीदहरूले जनाएका छन । उनीहरूका अनुसार अहिलेपनि नेपालले भुकम्प आईहालेमा जोगिने उपायका लागि प्रभावकारी संयन्त्र निर्माण गरेको छैन । उही कमजोर व्यवस्थापनले भुकम्पको चुनौति कम हुन सक्दैन । विश्वका ठूला बैज्ञानिकहरूले नेपाल भुकम्पका कारण जोखिममा रहेको चेतावनी दिदै आएका छन । समयक्रमसंगै भुकम्पको सामना गर्नुपर्ने बाध्यता आईरहेको छ । नेपालले भुकम्पवाट बच्न त्यस किसिमको सुरक्षा व्यवस्था गर्न सकेको छैन । केवल नारामा मात्र दिवसको सार्थकता खोज्ने कामले औपचारिकता पाईरहेको छ । अझैपनि भुकम्पबाट बच्ने पूर्व तयारी, जोखिमबाट बच्ने उपाय र उद्धारका सामाग्रीहरूको व्यवस्था छैन ।
भुकम्प सुरक्षा दिवसकै अवसरमा सरकारले भुकम्प आईहालेमा पनि क्षति कम गराउने बिषयमा गंभीर ढंगले सचेतनाका काम गर्नु जरुरी छ । जेहोस २०७२ सालको भुकम्पले नेपाली जनतामा भुकम्पप्रतिको चेतमा बृद्धि गरिदिएको छ । आगामी दिनमा भुकम्पबाट बच्ने बिषयमा पूर्व सावधानीको उपायको प्रयोगमा जोड दिनु उत्तिकै जरुरी छ । भुकम्प दिवस मनाएर औपचारिकता पूरा गर्ने भन्दा पनि भुकम्पबाट सकेसम्म कम भन्दा कम मानवीय क्षति हुनेतर्फ नेपालले प्रयास गर्नुपर्दछ । त्यो भनेको भुकम्प प्रतिरोधी घर निर्माण र भुकम्प आईहालेमा बच्ने उपायको बिषयमा समुदायलाई सचेत बनाउनेतर्फ प्रयास गर्नुपर्दछ ।
